این روزها جدیدترین ساخته سینمایی عبدالرضا کاهانی «بیخود و بی
جهت» به اکران عمومی درآمده است؛ فیلمی که با تحریم سینماهای حوزه هنری
مواجه شده است. شرایط اکران این فیلم و حواشی این روزهای سینمای ایران
باعث شد که این کارگردان ترجیح بدهد بیشتر درباره اوضاع سینما صحبت
کند و در بخشهایی از این گفتگو از فیلمش بگوید.
این کارگردان با اشاره به شرایط اکران گفت: اینقدر اوضاع بد است که
نیاز به گفتن کسی نیست. شرایط چنان روشن است که در صورت گفتن، مثل
غُرزدن میشود و چیزی را که همه میدانند نیاز به تکرارش نیست. وی
ابراز عقیده کرد: دلیل اصلی هم مدیران هستند؛ وقتی میگویم مدیران
منظورم تنها مدیران سازمان سینمایی نیست. بلکه مدیران تلویزیون،
شهرداری و به ویژه مدیران حوزه هنری را هم شامل میشود. هر وقت با
مردم فیلم میبینم و به حرفهایشان گوش میکنم به این نتیجه میرسم که
چقدر آنها از مدیران جلوتر هستند.

کاهانی با بیان اینکه بعضی از سینماگران هستند که این امکان را به
مدیران میدهند و حوزه سینما را به اینجا رساندهاند، گفت: البته این
کار به خاطر منافع شخصی خودشان است و آنها برای اینکه بتوانند در سینما
راحت تر کار کنند، حاضرند هر بلایی سر همکاران خود بیاورند.
کارگردان «هیچ» با بیان اینکه شرایط ویژه امروز، حاصل مسائل پیش آمده
در گذشته است، یادآور شد: در گذشته مشکلات زیاد و البته مهمی برای برخی
فیلمها که «بیخود و بی جهت» هم یکی از آنهاست، پیش آمده و آنها
چیزهایی از دست دادهاند و آن از دست رفته ها باعث به وجود آمدن شرایط
جدید، شده است.
این کارگردان و تهیهکننده سینما در توضیح شرایط اولیه برای اکران فیلم
گفت: شرایط اولیه یعنی اکران خوب. بهرهمندی از همه سینماها مثل خیلی
از فیلم های غیر خصوصی که از یک شرایط عادلانه بهرهمندند و زمان خوبی
برای اکرانشان وجود دارد و حمایت ویژه از فیلمهایشان میشود. در صورتی
که این شرایط اولیه وجود داشته باشد دیگر آن شرایط ویژه به وجود
نمیآید. کاهانی افزود: شرایط ویژه زمانی پیش آمده که برخی چیزها، از
یکسری فیلمها دریغ شده و موجب شده آن فیلمها کانون توجه شود و این
اتفاق ها بیفتد. به نظرم اشکالی ندارد اگر اندکی این اتفاق ها به نفع
سازندگان فیلمها تمام شود، چون در عوض چیزهای زیادی را از دست
دادهاند. ضمن اینکه اگر کسی ناراحت است جایش را با این فیلم های
تحریمی عوض کند. ما سینما «آزادی» و سایر سینماهای حوزه هنری را با
تمام امکانات دولتی میگیریم و آنها هم بیایند با شرایط ما فیلمهایشان
را اکران کنند تا اشکشان در بیاید. البته این را هم بگویم که دیگر
داریم به سینمای بدون «آزادی» عادت میکنیم!
او با بیان اینکه کسانی که میگویند این وضعیت به نفع برخی فیلمها شده
آنهایی هستند که همین را هم دلشان نمیخواهند دیگران داشته باشند و همه
چیز را برای خودشان میخواهند، ادامه داد: این افراد از رانت، کمک های
دولتی، اکران در سینماهای درجه یک و تبلیغات گسترده بهرهمندند. به
طوری که پول تبلیغاتی که میکنند از پول پروژه های ما بیشتر است. برخی
در این سینما هستند که به خاطر هزینه های هنگفت دولتی خجالت میکشند،
رقم تولید فیلمشان را اعلام کنند و برخی هم مثل من به خاطر هزینه های
کم بخش خصوصی رقم فیلمشان را اعلام نمیکنند تا آبروداری کرده باشند.
وی افزود: با وجود این، آنها چشم دیدن حداقل ها را هم برای ما ندارند
و باز هم صدایشان در میآید، همه امکانات را از ما دریغ میکنند و
اعتقاد دارند یک چیزهایی باعث توجه به برخی فیلم ها شده است. یک دفعه
بگویید ما برویم بمیریم خلاص شویم دیگر! همین را هم حاضر نیستند،
ببینند؟
کاهانی در پاسخ به اینکه گفته میشود برخی از این فیلم ها انقلاب و
خانواده شهدا را زیر سوال میبرند و نظر او در این باره چیست؟ گفت:
جدیداً نشان دادن کاستی ها شده زیر سوال بردن. همین کارها را کردهاند
که مردم انگیزهای برای رفتن به سینما ندارند. مردم احساس میکنند چیزی
که در سینماها نشان داده میشود، زندگی آنان نیست و ربطی به آنها
ندارد. بلکه حرف های مورد پسند و سفارشی برخی مدیران را میزند. وی
همچنین ابراز عقیده کرد: کسانی هستند که برای اینکه بتوانند ادامه
حیات بدهند و باز دوباره پول بگیرند، مدام از سیاست های رسمی تعریف
میکنند. در نتیجه وقتی تماشاگران به سینما میآیند احساس میکنند،
انگار همه چیز خوب است و هیچ مشکلی وجود ندارد و زندگیشان هیچ عیبی
ندارد و این مواجهه موجب میشود که سینما نروند.
کاهانی افزود: برخی مدیران مسأله سینما نرفتن مردم را ربط میدهند به
خیلی مسائل دیگر. در حالی که نمیدانند خودشان باعث شدند فیلمهای مورد
پسند مردم ساخته نشود و فیلمهای سفارشی آنها ساخته شود و سینما را به
این روز بیندازد.
کارگردان فیلم سینمایی «بی خود و بی جهت»درباره اینکه چقدر فضای سینما
را سیاسی میداند گفت: فیلمها سیاسی نیستند ولی فضای پشت پرده آن
سیاسی است. عدهای در حوزه هنری میخواهند به وزارت ارشاد ثابت کنند
که از آنها مسلمان ترند و به عکس. به ما چه که کدامتان مسلمان ترید،
مشکلاتمان را حل کنید.
کاهانی همچنین گفت: این افراد کسانی هستند که وقتی در میانمار مسلمانان
کشته میشوند زودتر از هم میخواهند بیانیه بدهند تا ثابت کنند چقدر
آدم های خوب و متفکری هستند. در جلسهای که میان فیلمسازان تحریم شده
از سوی حوزه هنری و فیلمسازان منسوب به آن نهاد برگزار شد گفتم شما
برای مسلمانان میانمار بیانیه میدهید ولی برای ما که در کنارتان هستیم
و مقابل چشمانتان جان میدهیم، نان خشک هم نمیدهید.
او با اشاره به اینکه معتقد است کشته شدن لزوماً به معنی نفس نکشیدن
نیست، گفت: من نیز کشته شدهام، حوزه هنری مرا کشته است و آنها که با
حوزه هنری همکاری دارند در کشته شدن من و امثال من سهیم هستند. البته
باید از رضا میرکریمی تشکر کنم که حساب خود را از سایر فیلمسازان منسوب
به حوزه جدا کرد. وی ابراز عقیده کرد: در این رقابت مسلمانی میان حوزه
با سایر نهادها، نفعی وجود دارد و بوی پول میآید. اینکه فیلمهای ما
ضد خانواده و مردم است، شوخی است.
کارگردان و نویسنده فیلم سینمایی «بیخود و بی جهت» با بیان اینکه
فیلمش در بخش خصوصی و به صورت مستقل ساخته شده است گفت: وقتی میخواهیم
فیلم را اکران کنیم از همه جا ضربه میخوریم؛ تلویزیون تیزرهایمان را
پخش نمیکند، در قم فیلممان را از پرده پایین میکشند و هزار و یک
داستان داریم و هر لحظه هم احساس میکنیم هزار و یک اتفاق جدید ممکن
است برایمان بیفتد و مدام در نگرانی به سر میبریم.
وی با اشاره به اینکه بعضی از فیلمسازان میگویند سینمای مستقل وجود
ندارد اظهار کرد: قبل از اینکه این فیلمسازان، معروف به رانت خواری
شوند، سینمایشان کاملاً مستقل بود چراکه در دوره های گذشته هیچ کس
نمیدانست آنها از کجا میآورند و چطور فیلم میسازند، کجا میبرند و
چه میکنند.
کاهانی سپس ادامه داد: وقتی چیز خوبی از نظر آنها بد میشود اگر قبلاً
خودشان هم همان طور بوده باشند، دیگر از نظر آنها برای همه بد میشود
و نباید باشد. این تمامیت خواهی این افراد، سینما را به این روز
انداخته و برای همین است که حالم دیگر از این سینما به هم میخورد. وی
افزود: وقتی در مورد کسانی که فکر میکردی درجه یک هستند، به این نتیجه
میرسی که درجه صد هم نیستند دیگر چه توقعی میتوانی از کسانی که هیچ
وقت هیچ علاقهای به آنها نداشته ای داشته باشی؟
این کارگردان با این اعتقاد که به خاطر پول، سینما را از بین بردهاند
اظهار کرد: تظاهر میکنند نگران خانواده ها هستند و جلوی فیلمهای ما
را میگیرند ولی در عمل دنبال پست، مقام و پول هستند. عبدالرضا کاهانی
در بخش دیگری درباره فیلمش سخن گفت و درباره استفاده از استعاره ها
در فیلم «بیخود و بیجهت» گفت: برداشت استعاری هم میتوان داشت و هیچ
اشکالی ندارد.
وی با بیان اینکه عدهای هستند که هرچه بسازیم برداشت خود را از فیلم
دارند، تصریح کرد: این میتواند شامل هر فیلم و قصهای باشد، آنها
موظفند ایراد بگیرند و آمدهاند که نگذارند افراد مشکلات اجتماعی را
مطرح کنند و حرف های واقعی بزنند. میخواهند همه چیز پاستوریزه باشد و
در فیلم ببینند که همه چیز تمیز هستند بنابراین هرچه تو خنثی تر باشی
اوضاعت بهتر است و فیلمسازان رفته رفته به این سمت میروند و اینگونه
تربیت میشوند. کاهانی سپس اضافه کرد: یکبار آقای شورجه در جلسه ای که
مربوط به توقیف فیلم «آنجا» بود به من گفت، چرا راجع به آدم های خوب
فیلم نمیسازی؟ گفتم آدمهای فیلم من آدمهای خوبی هستند. گفت: مثلاً
چرا آدم هایی مثل من در فیلمهای تو نیستند؟ گفتم چون شما به درد مردم
نمیخورید. زیادی خوب هستید. من دوست دارم دربارهی چیزهایی فیلم
بسازم که در درجه اول به درد خودم و بعد به درد مردم بخورد. وقتی مردم
به سینما میآیند خودشان در فیلم نیستند. همه که مثل آقای شورجه، زندگی
نمیکنند. او همچنین ادامه داد: شما نمیتوانید تصمیم بگیرید که
فیلمساز در ارتباط با چه چیزی فیلم بسازد؟ این درونیات آدم است که شخص
را به سمت چیزی سوق میدهد.
کاهانی در پاسخ به اینکه چرا همیشه در زمان تولید و اکران فیلمهایش از
جمله فیلمسازان معترض است، گفت: معترضم چون هیچ کس را ندارم. بعضی از
فیلمسازان سخنگو دارند، سخنگوی ثابتشان هم در حوزه هنری جا خوش کرده.
او و امثال او وکیل مدافع بعضی از کارگردانان و تهیهکنندگان هستند و
هر زمان مشکلی پیش بیاید به جای آنها صحبت میکنند. من از این آدمها
ندارم. پول و قدرت هم ندارم کسی را استخدام کنم. پس خودم باید اعتراض
کرده و حقم را بگیرم.
وی ادامه داد: باید به من گفته شود کجای اعتراض من غلط بوده است؟ حتماً
کاری کردهاند که صدای من در آمده؟ اگر صدایم در نیاید جای تعجب است.
اگر زمانی از اکران فیلم انصراف دادم، صادقانه بود. اینکار را به طور
جد و از صمیم قلب انجام دادم الان هم نتایجش را میبینم یعنی کاری که
من کردم کار درستی بود و من انتظار داشتم که فیلمسازان دیگر هم
اینکار را بکنند تا یک اتفاق خوب بیفتد و سینما از این وضعی که الان
دارد، دربیاید.
کارگردان فیلم سینمایی «بیخود و بی جهت» اذعان داشت: وقتی گفتم از
پخش فیلم انصراف میدهم، پخش کننده فیلم که مجری طرح نیز بود و در فیلم
سهم دارد گفت اجازه بده ما کار را پیگیری کنیم، چون فیلم سرمایهگذاران
دیگر هم دارد و از بین میرود ولی من گفتم روی من حساب نکن. من انرژی
ندارم و در نهایت میتوانم چند مصاحبه انجام دهم، بیش از این نیز کاری
انجام نمیدهم، وکالت دادم و امضاء کردم که اصلاً من هیچ کاری به اکران
فیلم ندارم.
او با بیان اینکه برایش اهمیت ندارد که عدهای فکر میکنند این حرفها
ادا است، افزود: همان عدهاند که همه چیز را خراب کردند و همه چیز را
برای خودشان طلب میکنند و حتی حاضر نیستند که تو به خاطر یک چیز بد
خوشحال شوی. میگویند کاهانی انصراف داده و خوشحال است. نباید خوشحال
باشد، باید پنبه اش را بزنیم. انصراف هم حاضر نیستند، بدهی. تو برای
آن آدم ها فقط باید بمیری.
کاهانی ادامه داد: از این آدم ها الان در جامعه زیاد داریم. از نوع
مدیرش و فیلمسازان مثلاً فرهیختهای که به سینما گند زدهاند.
میخواهند خود زنده باشند و مابقی سینما بمیرند.
کارگردان «اسب حیوان نجیبی است» گفت: من هر وقت عصبانی شدهام دلیلی
پشتش بوده. زمانی که من گفتم فیلم خود را به جشنواره نمیدهم، فیلم را
مثلاً محترمانه از من گرفتند. در دفتر جشنواره پارسال چندین بار رفتم و
آمدم. خزاعی گفت بیا من فیلمت را درست میکنم من گفتم نمیخواهم. گفت
فیلمت در بخش مسابقه است. مگر بچهام که این جوری با من حرف میزنید!؟
اما در ادامه شرایط بگونه ای پیش رفت که مجبور شدم به خاطر اکران
فیلمم از موضع ام صرف نظر کنم. وی با بیان اینکه هیچ وقت نخواسته در
کارش تقلب کند، ابراز کرد: همان طور که از جیب خودم و بخش خصوصی فیلم
ساختم و با همین صداقتی که فیلم ساختم با ارگان ها ،آدم ها و رسانه
ها هم ارتباط داشتم.
کاهانی در پاسخ به این سوال که آیا امسال فیلمسازی را رها کرده است،
گفت: برای یک فیلم مجوز خواستم و صادر نشد. مثل گذشته حوصله پیگیری هم
ندارم.
وی درباره مشکلات «بیخود و بی جهت» در جشنواره فجر گذشته اظهار کرد:
در زمان جشنواره به من گفتند باید فیلم را تغییر دهی ولی من آن را عوض
نکردم و آقای خزاعی به من گفت تو آبروی مرا بردی. او انتظار داشت چون
ریش گرو گذاشته من فیلم را تغییر دهم اما من برای چنین دلیلی فیلم را
عوض نمیکنم. من به او گفتم میتوانم تو را دعوت کنم منزلم و شامی با
هم بخوریم ولی به فیلم دست نمیزنم. تو محبتی کردی که اثری دیده شود
اگر فکر میکنی مشکل است، نشان نده.
وی با بیان اینکه آنها مجبور شدند فیلم را به دلیل اینکه در جدول بود
در زمانش کامل پخش کنند، یادآور شد: خوشحالم آنها فیلم را سالم نشان
دادند ولی بعداً اذیت شدم چون آدم آنها نبودم و وقتی مجوز اکران دادند
که تمام سرگروه ها پر شده بود.
کارگردان فیلم سینمایی «بیخود و بیجهت» با اشاره به اینکه از دلایل
انصرافش در مقطعی، نبودن سرگروهها و پر شدن قراردادها هم بوده ادامه
داد: در ادامه، یکسری فیلمها متأسفانه حذف و جاهایی خالی شد و با
بازشدن جا، فیلم در گروه عصر جدید قرار گرفت.
وی دربارهی علت اینکه تهیهکنندگی فیلم «بیخود و بیجهت» را خود
برعهده گرفته است، تصریح کرد: فیلمهایم را خودم میتوانم نجات بدهم و
باید به همه چیز آن نظارت کنم. تهیهکنندگان دیگر شاید ندانند من چه
برنامههایی برای آینده فیلم خود دارم و ممکن است گیج شوند در نتیجه
باید با نظارت خودم انجام شود.
کارگردان و تهیهکننده فیلم سینمایی «بی خود و بی جهت» در خصوص تعداد
کم بازیگران اصلی اش در این فیلم گفت: ذات قصه است که میگوید یک فیلم
باید چند شخصیت داشته باشد. کاهانی درباره روند فیلمسازی اش تشریح
کرد: قبلاً هم گفتهام ،من فیلمنامه ودکوپاژ را کامل مینویسم و تمرین
میکنم ولی هیچ چیز در فیلم من وحی منزل نیست. هم دکوپاژ تغییر میکند
و هم فیلمنامه ممکن است تغییرکند با اینکه بارها نوشته شده است.
وی ادامه داد: در فیلم من همه پیشنهاد میدهند گریمور، فیلمبردار،
صدابردار و بازیگران پیشنهاد میدهند دلیلش هم فضایی است که من دوست
دارم شکل بدهم تا افراد در آن راحت تر باشند. هر کس نوعی مدیریت دارد
کسانی هم دوست دارند فیلمنامه ای که نوشتند به هیچ وجه تغییر نکند.
کارگردان «بیخود و بیجهت» درباره گزینش بازیگران در فیلمهایش اظهار
کرد: گزینه های اول من معمولاً جواب میدهد و من رویشان فکر میکنم و
اوضاعشان را بررسی میکنم و بی گدار به آب نمیزنم و همین است که وقتی
به نفر اولی که به ذهنم میرسد و به او زنگ میزنم با همان پرونده را
میبندم، چرا که میخواهم بعد از طرح بدانم بازیگرم کیست؟ یعنی بعد از
اینکه من طرح را دارم و فیلمنامه را هنوز ننوشته ام باید بدانم چه کسی
باید در این فیلم بازی کند؟ این انتخاب زمانی است که من در پیش تولید
نیستم و در خانه خود در حال نوشتن هستم.
کاهانی همچنین افزود: سخت به سراغ بازیگرانی که با آنها کار نکردهام
میروم چراکه بچه هایی که با آنها کار کردهام و یکدیگر را میشناسیم
با روحیات من آشناتر بوده و کار با آنها برایم آسانتر است.
وی با اشاره به اینکه در فیلمهایش هرگز از بازیگردان استفاده نکرده
است، گفت: بازیگردان اگر بخواهد بازی بگرداند پس کارگردان چه کار کند؟
کاهانی ادامه داد: من نظارت در همه بخش های فیلم را خودم انجام
میدهم و به عنوان تهیه کننده مسئولیتی دارم که آدم ها را دست هر کسی
نسپارم. این کارگردان همچنین درباره روال دورخوانی در تمرینهایش گفت:
به تمرین زیاد و سخت پیش از کلید زدن فیلم اعتقاد دارم.
وی ادامه داد: در «بی خود و بی جهت» شرایط نسبت به فیلم های گذشته
ویژه تر بود. قبل از اینکه حتی یک پلان بگیریم در لوکیشن بودیم و فیلم
را از اول تا آخر تمرین میکردیم و البته در مورد آخر آن تردیدهایی
داشتیم ولی کلیت فیلم را حس میکردیم و فیلمبردار هم فیلم را میدید و
این تمرینات سرعت کار را بالا برد و فیلم در سی و دو جلسه فیلمبرداری
شد.
کارگردان فیلم سینمایی «بیخود و بیجهت» درباره انتخاب شخصیت کودک
فیلم گفت: تقریباً 100 کودک را برای بازی در این فیلم دیدم ولی خوب
نبودند چرا که به یکسری ویژگی ها نیاز داشتم که هر بچهای نداشت. یک
روز سعیدخانی و فرزندش را دیدم و گفتم: این کودک بازی میکند؟ او گفت
من و مادرش به سختی حریف او هستیم، اگر حریفش هستی کار کن.
کاهانی در پاسخ به این سوال که آیا فیلمنامه «بیخود و بیجهت» را به
خاطر توان آن در کم هزینه تولید شدنش انتخاب کرده است اظهار کرد: به
این فکر میکردم فیلمی بسازم و قصهای را دستم بگیرم که توان تولیدش را
با کمک دوستانم داشته باشم و یکی از دلایلی که سراغ این داستان رفتم
این بود که توان پرداخت هزینه هایش را داشتیم و در راستای خط فکری
ام بود.
این کارگردان همچنین افزود: البته افرادی مثل آقای شورجه هستند که وقتی
از او پرسیده شد چرا به فیلم «بیخود و بیجهت» توجه نکردید گفت به این
دلیل که پروداکشن ندارد. برای آنها این فیلم ها کوچک است ،آنها بزرگ
بودن فیلم ها را به تعداد لوکیشن ها، تعداد توپ و تانک ها، روابط
کشورها و بینالملل و... میدانند که همه به خدمت فیلم بیایند و همه
بسیج شوند تا دو پلان گرفته شود و گوش فلک را کر کنند و اسمش را هم
بیخودی بگذارند فاخر. حالم از پروژههای فاخر هم به هم میخورد.
او گفت : به نظر من فیلم باید بتواند با مردم ارتباط برقرار کند و مردم
بتواند آن را ببینند، قصه و آدمهایش را درست تعریف کند. کاهانی همچنین
اضافه کرد: من برای ساخت این فیلم چارهای نداشتم چون من از جایی پول
نمیگیرم. خودم و دوستانم هستیم که باید بتوانیم از عهده فیلم
بربیاییم. تا بتوانیم پول فیلم را برگردانیم سود کنیم و ادامه حیات
دهیم به علاوه که فیلم های به ظاهر بزرگ در سلیقه من نیستند. تصور
میکنم اغلب فیلمهای به ظاهر بزرگ، علیه مردم بوده و تنها در ظاهر به
نفع مردم هستند. کارگردان «بیخود و بیجهت» درباره اینکه فیلم را با
مردم دیده است؟ گفت: قصد دارم فیلم را با مردم ببینم ولی کار ویژهای
در پخش و... انجام نمیدهم چون روحیه اش را ندارم.
وی با اعتقاد به اینکه شرایطش در سینما ویژه است گفت: پز آن را میدهم،
سرم را بالا می گیرم، با افتخار راه میروم و خیلی خوشحالم. افتخارم
اینست در مقابل آدم هایی که با پول بیتالمال فیلم ساختند، فیلمهایی
ساختم که با وجود اکران در بدترین شرایط سود هم کرده است.
کاهانی در پایان سخنانش گفت: از نظر آنها سینمای مستقل وجود ندارد ولی
از نظر من وجود دارد چون دوربین ام را از آنها نمیگیرم، اصلاً کاری
با آنها ندارم. من فقط یک کار با آنها دارم که دردسرساز است آن هم مجوز
برای ساخت و نمایش فیلم است و برای صدورش پدرم در میآید.